Այս շաբաթ Ֆենիքսի արվարձան հանդիսացող Գլենդել քաղաքում մեծ տոն է սպասվում։ Ավելի քան 200 հազար բնակչություն ունեցող այս քաղաքը կհյուրընկալի ԱՄՆ-ի տարվա գլխավոր մարզական իրադարձությունը։ Ամերիկյան ֆուտբոլի ազգային լիգայի առաջնության եզրափակիչ խաղը՝ Սուպերբոուլը (Super Bowl) կանցկացվի 2023 թվականի փետրվարի 12-ին (Երևանի ժամանակով՝ փետրվարի 13-ին, 03։30-ին)։
Խաղը և դրան ուղեկցող տոնակատարությունը՝ Super Bowl Sunday-ը, տարիների ընթացքում փաստացի ազգային տոն է դարձել Միացյալ Նահանգներում: Որպեսզի ավելի պարզ բացատրենք, թե որքան կարևոր է այս հանդիպումն ամերիկացիների համար, բերենք մեկ օրինակ։ Այս շաբաթ գրեթե բոլոր սթրիմինգային ընկերություններն իրենց գլխավոր սերիալների նոր սերիաները կցուցադրեն ոչ թե կիրակի երեկոյան (ամենամեծ լսարան հավաքող սերիալները հիմնականում ցուցադրվում են շաբաթ երեկո կամ կիրակի), այլ ուրբաթ գիշեր կամ շաբաթ առավոտ։ Եթե կինոման եք, կհասկանաք այս իրադարձության կարևորությունը։
ԱՄՆ-ում «ֆուտբոլ» անվանում են ամերիկյան ֆուտբոլ մարզաձևը, իսկ մեր սովորական ֆուտբոլը, որն ամենատարածված մարզաձևն է աշխարհում, ամերիկացիներն անվանում են «սոքեր»։ Ամերիկյան ֆուտբոլը Միացյալ Նահանգներում համար առաջին մարզաձևն է։ Ըստ վերջին հետազոտությունների՝ ԱՄՆ-ում ամենամեծ հեղինակություն վայելող մարզաձևերի հնգյակն ունի հետևյալ տեսքը․
1․ Ամերիկյան ֆուտբոլ
2․ Բասկետբոլ
3․ Բեյսբոլ
4․ Ֆուտբոլ (սոքեր)
5․ Հոկեյ
Daily Mail-ի տվյալներով՝ 2021 թվականից, այսպես ասած «դասական ֆուտբոլը», կամ ինչպես ամերիկացիներն են ասում՝ սոքերը, շրջանցեց հոկեյին և այս պահի դրությամբ հետաքրքրության առումով ամենաարագ աճ գրանցող մարզաձևն է ԱՄՆ-ում՝ երկրպագուների թվով արդեն ընդհուպ մոտենալով բեյսբոլին։ Բայց, ինչպես հիմա, այնպես էլ մոտակա տարիներին ամերիկյան ֆուտբոլը կշարունակի լինել գլխավոր մարզաձևն օվկիանոսից այն կողմ, իսկ Սուպերբոուլը կշարունակի մնալ գլխավոր մարզական իրադարձությունը։
Ըստ վիճակագրության՝ ԱՄՆ-ի բոլոր տների երկու երրորդը, որոնք ունեն հեռուստացույց, դիտում են խաղն այդ երեկո: Ընդհանուր առմամբ խաղին հետևում է միջինը 100 միլիոն մարդ։ Ոմանք դիտում են բուն խաղը, իսկ ոմանք էլ այն դիտում են փոփ կատարողների ելույթի պատճառով: Սուպերգավաթի հաջորդող օրերին անգլալեզու հարթակները լի են խաղի մասին պատմություններով և մեմերով, և դրա մասին բազմաթիվ հիշատակումներ կարելի է գտնել ամերիկյան ֆիլմերում և հեռուստաշոուներում: Պատահական չէ, որ ամերիկյան հեռուստատեսությունում ամենաթանկարժեք գովազը հենց Սուպերբոուլի հանդիպման ժամանակ հեռարձակվող գովազդներն են։ Մի քանի վայրկյան տևող գովազդի համար ապրանքանիշները վճարում են միլիոնավոր դոլարներ։ Այսինքն, սա մարքեթինգային տեսանկյունից ամենաշահավետ մեդիաիրադարձությունն է Հյուսիսային Ամերիկայում։
🏈 Փոքրիկ քաղաքի հսկա մարզադաշտը
Այս տարի Սուպերբոուլը կհյուրընկալի Արիզոնա նահանգի Գլենդել քաղաքի State Farm մարզադաշտը:
Ո՛չ, սա այն Գլենդելը չէ, պետք չէ խառնել Կալիֆոռնիայի համանուն քաղաքի հետ, որտեղ բնակչության մեծ մասը կազմում են մեր հայրենակիցները։ ԱՄՆ-ում պարզապես հաճախակի են հանդիպում միևնույն անունը կրող քաղաքներ:
Քաղաքը ԱՄՆ-ում հայտնի է Ազգային ֆուտբոլային լիգայում հանդես եկող իր ակումբով՝ «Արիզոնա Կարդինալսով»։ 2008 թվականի փետրվարին Գլենդելն արդեն մեկ անգամ ընդունել էր տարվա գլխավոր մարզական իրադարձությունը, քաղաքը եղել էր Super Bowl XLII-ի անցկացման վայրը: Այս տարի այս փոքրիկ քաղաքը (ԱՄՆ-ի մասշտաբով) նորից արժանացել է այդ պատվին։ Ի դեպ, «Կարդինալսը» նախկինում հանդես է եկել Չիկագոյում, հետո տեղափոխվել է Սենտ Լուիս, իսկ Գլենդել է տեղափոխվել 1988-ին՝ չնայած մինչև 2005 թվականը տնային հանդիպումներն անցկացնում էր Տամպայում։ Թիմը հիմնադրվել է 1898 թվականին և ամենահինն է Միացյալ Նահանգներում։
Ինչ վերաբերում է մարզադաշտին, որը կընդունի այս տարվա Սուպերբոուլը, State Farm-ը կարող է ընդունել 63 400 հանդիսական, իսկ կանգնելու համար նախատեսված տեղերը հաշվի առնելով՝ ավելի քան 78 000 հանդիսական։
Մարզադաշտը սկսել են կառուցել 2003 թվականին, իսկ շահագործման է հանձնվել երեք տարի անց։ Մարզադաշտի կառուցման համար ծախսվել է մոտ 450 միլիոն դոլար։
🏆 Սուպերբոուլ
Սուպերբոուլի առաջին հանդիպումը կայացել է 1967 թվականի հունվարի 15-ին AFL-NFL առաջնության (Ամերիկյան ֆուտբոլի լիգա – Ազգային ֆուտբոլային լիգա) շրջանակներում։ NFL-ի առաջնության հաղթողը և Ամերիկյան ֆուտբոլի լիգայի (AFL) չեմպիոններն այդ խաղում հանդիպեցին պրոֆեսիոնալ ամերիկյան ֆուտբոլի աշխարհի չեմպիոնին որոշելու համար։ 1970 թվականին երկու լիգաների վերջնական միաձուլումից հետո Սուպերբոուլը դարձավ NFL առաջնության եզրափակիչ խաղը։
ԱՄՆ-ի գլխավոր մարզական իրադարձության՝ Սուպերբոուլի խաղում այս տարի կհանդիպեն «Ֆիլադելֆիա Իգլս» և «Կանզաս Սիթի Չիֆս» ակումբները՝ Ազգային լիգայի Կոնֆերենցիայի և Ամերիկյան լիգայի Կոնֆերենցիայի հաղթողները։ «Ֆիլադելֆիա Իգլսն» արդեն մեկ անգամ հաղթել է Սուպերբոուլի հանդիպումը, իսկ «Կանզաս Սիթի Չիֆսը»՝ երկու անգամ։ Վերջինս, ընդհանրապես, ամենաուժեղ թիմերից մեկն է վերջին 4 տարում․ սա կլինի թիմի երրորդ եզրափակիչը 2020-ից սկսած։
Մրցաշարի ռեկորդակիրները հաղթանակների քանակով «Փիթսբուրգ Սթիլերս» ու «Նյու Ինգլանդ Փեթրիոթս» ակումբներն են, իսկ գործող չեմպիոնը «Լոս Անջելես Ռեմն» է։
Ֆուտբոլիստների շրջանում հաղթանակների քանակով ռեկորդակիրը լեգենդար Թոմ Բրեդին է, որը 7 անգամ հաղթել է Սուպերբոուլը։
🏈 «Ֆիլադելֆիա Իգլս»
Ինչպես արդեն հուշում է ակումբի անվանումը, այս թիմը ներկայացնում է ԱՄՆ-ի խոշորագույն քաղաքներից մեկը՝ Ֆիլադելֆիան և հանդես է գալիս Արևելյան Կոնֆերենցիայում։ «Ֆիլադելֆիա Իգլսը» հիմնադրվել է ուղիղ 90 տարի առաջ՝ 1933-ին։ Մինչ սուպերբոուլյան դարաշրջանը, «արծիվները» երեք անգամ դարձել են չեմպիոն, իսկ արդեն 1960-ից հետո ընկած ժամանակաշրջանում, ինչպես վերևում արդեն նշեցինք, մեկ անգամ են դարձել չեմպիոն՝ հաղթելով Սուպերբոուլի խաղում 2017 թվականին։ Ակումբը նաև 5 անգամ դարձել է իր կոնֆերենիցայի, 14 անգամ՝ իր դիվիզիոնի հաղթող։
1943 թվականին «Ֆիլադելֆիան» և «Փիթսբուրգը» հանդես եկան միասնական թիմով, քանի որ թիմերը ֆուտբոլիստների պակաս ունեին՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմին խաղացողների ներգրավվածության պատճառով, որպես միասնական թիմ այդ տարի ակումբը հանդես եկավ «Սթիգլս» անունով:
Թիմի լեգենդներից կարելի է առանձնացնել քվոթերբեկ Դոնովան Մաքնաբիին, որն ավելի քան 10-ը տարի հանդես է եկել ակումբում՝ 1999-ից մինչև 2009-ը, ինչպես նաև Չաք Բեդնարիկին, Բրայան Դոուքինսին, Սթիվ Վան Բյուրենին և այլն․․․
🏈 «Կանզաս Սիթի Չիֆս»
«Կանզաս Սիթի Չիֆսը» նախորդ ակումբի համեմատ համեմատաբար երիտասարդ ակումբ է․ այն հիմնվել է 1960 թվականին։ 1970 թվականից թիմը ներկայացնում է Արևմտյան Կոնֆերենցիան։
Ինչպես արդեն նշել ենք վերևում, թիմը երկու անգամ հաղթել է Սուպերբոուլի խաղում, ընդ որում, վերջին անգամ 2020-ին։ Եվ այս տարվա եզրափակիչը նրանց համար երրորդն է վերջին 4 տարվա ընթացքում։ Կկարողանա այս անգամ էլ թիմը դառնալ չեմպիոն, թե՞ թույլ կտա «Ֆիլադելֆիային» հավասարվել իրենց գլխավոր տիտղոսի քանակով, արդեն պարզ կդառնա այս կիրակի։
Ի դեպ, 2020 թվականի հուլիսին թիմը քուոթերբեկ Պատրիկ Մաքոմեսի հետ կնքեց 10 տարվա պայմանագիր՝ 503 միլիոն դոլար աշխատավարձով (տարեկան՝ մոտ 50 մլն դոլար), որը ռեկորդ է այս մարզաձևի պատմության մեջ: Խաղացողը թիմում հայտնվեց 2017 թվականի դրաֆթի ժամանակ, հաջորդ տարի NFL-ի կողմից ճանաչվեց մրցաշրջանի ամենաթանկարժեք խաղացողը, ինչպես նաև Սուպերբոուլի լավագույն խաղացող։
🎤 Ռիհաննայի վերադաձը մեծ բեմ
Հանդիպման շոուի աստղը լինելու է երգչուհի Ռիհաննան, որի 15 րոպեանոց համերգը տեղի կունենա հանդիպման ընդմիջման ժամանակ: Սա կլինի երգչուհու առաջին կենդանի ելույթը գրեթե հինգ տարվա ընթացքում: Շոուն կկազմակերպի և կղեկավարի մեկ այլ հայտնի երգչուհու ամուսինը, աշխարհահռչակ ռեփեր Jay-Z-ին։ Նշենք, որ Սուպերբոուլի կազմակերպիչներն արդեն մեկ անգամ փորձել են հրավիրել Ռիհաննային՝ 2020 թվականին, սակայն այն ժամանակ երգչուհին հրաժարվել էր ելույթ ունենալ հանդիպման ընդմիջմանը։
Մի քանի տարի առաջ երգչուհին ընդմիջեց իր ստեղծագործական կարիերան և կենտրոնացավ կոսմետիկայի և զգեստների իր ապրանքանիշերի զարգացման վրա: Բացի այդ, նախորդ տարվա մայիսին Ռիհաննան երեխա ունեցավ։
Ըստ մի շարք ԶԼՄ-ների տեղեկությունների՝ հանրահայտ երգչուհի Թեյլոր Սվիֆթին NFL-ը խնդրել էր ելույթ ունենալ այս տարվա միջոցառմանը, սակայն երգչուհին հրաժարվել է: Որպես պատճառ կատարողը ներկյացրել է նոր երաժշտական ստեղծագործությունների վրա աշխատանքը։
Սուպերբոուլի ընդմիջումը տևում է 20-ից 30 րոպե և ներառում է 12-ից 14 րոպեանոց երաժշտական կատարում որևէ հայտնի երգչի կամ խմբի կողմից: Առաջինը, ով նոր մակարդակի հասցրեց այս շուն՝ Մայքլ Ջեքսոնն էր 1993 թվականին։ Նրանից առաջ հանդիպման ընդմիջմանը ելույթ էին ունենում ուսանողական թիմերի նվագախմբեր կամ լոկալ, միայն տվյալ նահանգում հայտնի աստղեր։ 1992 թվականին Սուպերբոուլի հեռարձակումը ցածր վարկանիշ ցույց տվեց։ Հեռուստաալիքը հասկացավ, որ անհրաժեշտ է փոխել իրավիճակը, նրանք հրավիրեցին գերաստղի և նրան լիարժեք քարտ-բլանշ տվեցին՝ ներկայացումը կազմակերպելու համար։ Արդյունքը՝ բոլոր ժամանակների ամենադիտված շոուն է հեռուստատեսությամբ։
Այդ ժամանակից ի վեր Սուպերբոուլում ելույթ ունենալը դարձել է յուրաքանչյուր փոփ կատարողի ռեզյումեի գլխավոր բաղադրիչներից մեկը՝ Aerosmith, U2, Ջանեթ Ջեքսոն, Ջասթին Թիմբերլեյք, Փոլ Մաքքարթնի, The Rolling Stones, Մադոննա, The Black Eyed Peas, Բրունո Մարս, Քեթի Փերի․․․
Անցյալ տարի Սուպերբոուլի շոուին մասնակցել են հայտնի ռեփերներ Dr.Dre-ն, Էմինեմը, Սնուփ Դոգը, Քենդրիկ Լամարը և 50 Cent-ը։
Սակայն ամենահիշվողը, հավանաբար Ջենիֆեր Լոպեսի և Շակիրայի լեգենդար ելույթն էր։
Իսկ անձամբ ինձ համար՝ լավագույն շոուներից մեկը Ջասթին Թիմբերլեյքի ելույթն էր 5 տարի առաջ:
Վար Բաբայան
