Ֆուտբոլի Հայաստանի գործող չեմպիոն «Ուրարտուն» շարունակում է նախապատրաստվել առաջնության երկրորդ հատվածին։ Թիմն արդեն վերադարձել է ձմեռային հավաքից ու տեղակայվել է հարազատ մարզաբազայում՝ գլխավոր մարզիչ Դմիտրի Գունկոյի գլխավորությամբ։ Ռուս մասնագետը վերջին տարիների հայկական ֆուտբոլի ամենատարբերվող կերպարներից է։ Որոշեցինք նրա հետ զրուցել մեր առաջնության, ռուսական ֆուտբոլի հետ համեմատականների մասին, փորձեցինք ստանալ փոքրիկ մանրամասներ Գունկոյի անձնական կյանքից ու հայկական արմատներից։
Պարոն Գունկո, նախ խոսենք ձեր հայկական արմատներից…
— Այո, ես ունեմ հայկական արմատներ։ Մորս ազգանունը Գևորգյան է, ծնվել է, 1943 թվականին։ Բոլորին հայտնի է, թե դա ինչ ժամանակ էր, և նրա հայրը, այսինքն՝ պապս, հայկական զինված ուժերի կազմում հասավ մինչև Մոսկվայից ոչ հեռու Կրասնոարմեյսկ քաղաք, այնտեղ էլ ծնվեց իմ մայրը։ Իհարկե, ես ոչ մի անգամ մինչև Հայաստան գալս չէի եղել այստեղ, գիտեի որ մայրիկիս հայրը հայ է եղել, շատ նկարներ էի տեսել, պատմություններ լսել, թե ինչպես է մայրս հորս հետ հյուր եկել Երևան։ Լսել էի «Ջերմուկ» հանքային ջրի, անմահական խորովածի մասին։ Երբ ես եկա այստեղ, իմ նպատակն էր գտնել բարեկամներիս, ինչի համար պահանջվեց 1,5 տարի։ Իհարկե, քիչ տվյալներ էին պահպանվել, բայց եղավ այն, ինչ պետք է լիներ։ Ես իմացա, որ մեր թիմի դարպասապահների մարզիչ Ստեփան Ղազարյանը ծնունդով Արարատից է, որտեղից ծնունդով նաև իմ բարեկամներն են։ Նրան հարցրի՝ ունի՞ արդյոք հնարավորություն գտնելու իմ հարազատներից ինչ-որ մեկին։ Մայրս Անտոն Մաթևոսովիչի ընտանիքում 7-րդ զավակն էր։ Տվեցի 6 անուն՝ նույն ազգանունով և 7-րդը՝ մորաքրոջս ամուսինն էր։ Այդ ազգանունը լսելուց հետո Ստեփանն ասաց՝ «Այո, ես գիտեմ նրան, նա իմ հարևանն է», հետո էլ ասեց՝ կնոջ անունը Ջուլիետա է։ Չէի հավատում ականջներիս, շատ հուզիչ պահ էր։ 5 րոպե անց ես արդեն խոսեցի իմ հարազատների հետ, իհարկե, գնացի Արարատ, ջերմ զրույց ունեցանք, հիմա էլ կապի մեջ ենք։
Իսկ ինչպե՞ս սկսվեց ձեր մարզչական կարիերան։
— Որպես ֆուտբոլիստ, երևի թե, չեմ հասել այն մակարդակին, որին միշտ ցանկացել եմ հասնել։ Ցավոք 28 տարեկանում վնասվածք ստացա։ Հետազոտությունն ախտորոշեց ողնաշարի ճողվածք, ինչի պատճառով այլևս խաղադաշտ դուրս գալ չկարողացա։ Այնուհետև այնպես ստացվեց, որ ընդամենը 3 օր անց իմ առաջին մարզիչը՝ Անատոլի Ֆեդոսեևիչ Կորոլյովը, ինձ աշխատանքի հրավիրեց։ Այդպես կարիերաս ավարտելուց ընդամենը 3 օր անց ես դարձա Մոսկվայի «Սպարտակի» երիտասարդական թիմի գլխավոր մարզչի օգնական։ Այնպես որ, ես այն քիչ թվով մարզիչներից չեմ, որոնք ֆուտբոլ են եկել միանգամից՝ առանց խաղալու։ Դա 2008 թվականն էր։ Ես 13 տարի աշխատեցի թիմում՝ զբաղեցնելով բոլոր հնարավոր պաշտոնները՝ երիտասարդների թիմի մարզիչ-օգնական, գլխավոր մարզիչ։ Մենք 3 անգամ դարձանք երիտասարդական առաջնության հաղթող։ Այնուհետև 2013-ին ինձ հրավիրեցին զբաղեցնելու Ռուսաստանի ազգային հավաքականի այժմյան գլխավոր մարզիչ Վալերի Կարպինի օգնականի պաշտոնը։ Համալրեցի իր շտաբը, աշխատեցի այնտեղ մինչև 2014 թվականը։ Դրանից հետո էլ ես մնացի «Սպարտակի» կառուցվածքում, հետո եկավ գլխավոր մարզիչ Մուրադ Յակինը։ Ես դարձա ակադեմիայի սպորտային տնօրեն, հետո «Սպարտակ-2»-ի գլխավոր մարզիչ, այնուհետև գլխավորեցի երիտասարդական թիմը։ Որոշ ժամանակ անց հասկացա, որ եկել է պահը, երբ ինձ պետք էր նոր մարտահրավեր։ Հեշտ չէր «Խիմկիի» մարզչի ղեկին կանգնելը։ Եվ 2020-ին ես ընդունեցի այդ թիմը, շատ երկար չաշխատեցի, ինչից հետո առաջարկ ստացա Հայաստանից։
Ինչպե՞ս ստացաք հրավեր Հայաստանից։
— Շատ երկար մտածեցի, մոտ մեկ ամիս չեմ պատասխանել առաջարկին, ինձ հրավիրել էր «Նոա» ֆուտբոլային ակումբը։ Որոշ ժամանակ անց ես հասկացա, որ առանց աշխատանքի չեմ կարող, ինձ պետք է ռիթմ, գործընթաց, կենդանի ֆուտբոլ։ Որոշեցի փորձել ու գալ Հայաստան։ Հիմա, երբ 2 տարի հետ եմ նայում ու հիշում այդ զգացողությունները, անում եմ հետևյալ պնդումը՝ որ այն մարզիչը կամ ֆուտբոլիստը, որն առաջարկ է ստանում Հայաստանից, վախենալ պետք չէ և ոչ միայն վախենալ պետք չէ՝ այստեղ կա ամեն ինչ աշխատելու, զարգանալու համար, իրականացնելու գաղափարները, այստեղ բավական հարմարավետ է։
Կասեք Ռուսաստանի և Հայաստանի առաջնությունների հիմնական տարբերությունները։
— Եթե խոսենք կոնկրետ խաղի մակարդակի մասին, Ռուսաստանում շատ ավելի բարձր է ոչ միայն բուն առաջնության, այլև առաջին լիգայի մակարդակը՝ մեծ թռիչքներով ու հեռավորություններով, խաղերի անցկացման լավ պայմաններով հանդերձ։ Քանի որ Ռուսաստանի տարածքն ահռելի է, համեմատել այն Հայաստանի տարածքում խաղեր կազմակերպելու հետ, անիմաստ է։ Առավելագույնը՝ 2,5 ժամ Գյումրի կամ նախորդ տարի գավաթային խաղին «Լեռնային Արցախի» հետ, որը դեռ Առաջին խմբում էր հանդես գալիս, ավտոբուսով ճանապարհը 5 ժամ էր։ Եթե վերցնենք Ռուսաստանի Առաջին լիգան, ճանապարհը կարող է կազմել 20 ժամ՝ թռիչքներով, ավտոբուսներով, օդակայանով, կարող է լինել 1-ից ավելի թռիչքով, քանի որ կա, օրինակ, Կալինինգրադ կամ Խաբարովսկ, կամ Վլադիվոստոկ։ Չնայած դրան, իմ կարծիքով, Հայաստանի առաջնությունը ավելի լավն է դառնում օրեցօր, ես դա տեսնում եմ իմ աչքերով։
Կրքերը Ռուսաստանում, իհարկե, ավելի շատ են, որովհետև լուսաբանումն այլ մակարդակի վրա է։ Այո, լուսաբանումը նույնպես ազդում է ֆուտբոլի մակարդակի վրա։ Հայաստանի առաջնությունը լուսաբանման տեսանկյունից, կարող եմ ամբողջը բնորոշել մի հարցի տեսքով՝ խաղերին քանի՞ լրագրող է ներկա գտնվում, քանի՞սն են գալիս ասուլսին։ Երբեմն, երբ ես ասուլիսի եմ գալիս, լրագրող ընդհանրապես չի լինում, և այդ դեպքում ու՞մ համար են գալիս մարզիչները ու ու՞մ համար են նրանք արտահայտում իրենց մտքերը։ Ահա թե ինչով է տարբերվում։
Որոնք են ձեր մարզչական սկզբունքները։
— «Ուրարտուն» իմ գլխավորած երրորդ թիմն է Հայաստանում։ Յուրաքանչյուր նախորդը կուտակած փորձ է։ Բոլոր թիմերը տարբեր են, փոխվում է մոտեցումը, միակ բանը, որ չի փոխվում, խաղային սկզբունքն է։ Եթե վերցնենք երիտասարդական ֆուտբոլը, դա կարևորագույն փուլն է ցանկացած մարզչի կարիերայում։ Նա պետք է հասկանա՝ ինչպես է «ծնվում» խաղացողը, նրա ձևավորման փուլերը։ Բաց թողնելով այս փուլը՝ ցանկացած մարզիչ կորցնում է շատ մեծ բան իր զարգացման մեջ։ Կա մարզիչների մի խումբ, որն ավարտում է իր կարիերան՝ որպես բարձր մակարդակի ֆուտբոլիստ, և սպասում է իր շանսին։ Բացառություն է երևի հոլանդական «Այաքսը», որի ֆուտբոլիստն առանց վարանելու կարող է անմիջապես վերցնել երիտասարդական որևէ թիմ կամ ակադեմիայի թիմ ու աճեցնել։ Ռուսաստանում, իհարկե, այդպես չէ՝ կարիերան ավարտած թոփ մակարդակի ֆուտբոլիստը ձգտում է Պրեմիեր լիգայի թիմի գլխավոր մարզիչ դառնալ, նա երբեք չի վերցնի 12-13 տարեկան երեխաների թիմ։
Ես ու մեր մարզչական շտաբի անդամները հնարավորինս հաճախում ենք «Ուրարտուի» երկրորդ թիմի և բուֆերի խաղերին։ Սա միակ ակադեմիան է Երևանում՝ նման պայմաններով, որոնք ստեղծված են ֆուտբոլիստների զարգացման համար։ Սա մեծ գործ է ոչ միայն «Ուրարտուի», այլ նաև հայկական ֆուտբոլի համար։
Ի՞նչ կասեք «Ուրարտուի» մարզաբազայի և հայկական ֆուտբոլի զարգացման հեռանկարների մասին։
— «Ուրարտուն» ունի մարզչական գերազանց գործունեություն ծավալելու բոլոր պայմանները՝ սեփական դաշտը, մարզասրահը, վերականգնողական սրահները՝ սաունան, լողավազանները, ունենք սեփական խոհանոցը։ Ես փորձում եմ դա հասցնել ֆուտբոլիստներին, քանի որ նրանց կարծիքով դա այդքան էլ կարևոր չէ, բայց այդպես չէ։ Ես ուրախ եմ, որ մենք օգտվում ենք ու հետագայում էլ կօգտվենք այս պայմաններից։
Իհարկե, եթե լինեին ավելի շատ ակադեմիաներ, խաղադաշտեր, ավելի շատ երեխաներ ներգրավված լինեին ֆուտբոլում՝ այսպիսի պայմաններով, դա մեծ քայլ առաջ կլիներ հայկական ֆուտբոլի համար։ Ֆուտբոլն ամենատարածված սպորտաձևն է։ Տեսեք՝ ինչ է անում դա այնպիսի երկրներում, ինչպիսին օրինակ Արգենտինան է։ Հայաստանի պես հարուստ երկիր չէ, բայց ֆուտբոլը զարգացած է ու համախմբում է բոլորին։ Ես կողմնակից եմ նրան, որ Հայաստանում ֆուտբոլի հանդեպ հետաքրքրությունը տարեցտարի աճի, ու դրա համար պետք է անել ամեն ինչ։ «Ուրարտուն» կարող է և պետք է օրինակ ծառայի բոլոր ակումբների համար։ Այն ենթակառուցվածքների տեսանկյունից նշաձող է սահմանել, որին հասնելու դեպքում հայկական ֆուտբոլը կզարգանա։
Ինչպե՞ս ձեր ընտանիքն արձագանքեց Հայաստան տեղափոխվելու մասին լուրին։
— Նախորդ տարի ամառային արձակուրդներին ես երեխաներիս բերեցի Երևան, և մենք 2 ամիս ու կես միասին էինք։ Հետո սկսվեցին դասերը, նրանք գնացին ու այդ ամբողջ ընթացքում նրանք ինձ հարցնում էին՝ երբ են գնալու Երևան, երբ են վերադառնալու այստեղ։ Ի վերջո, Երևանում աշխատելու հնարավորություն ընձեռվեց, հրավեր ստացա «Ուրարտուից» ու ասացի կնոջս, երեխաներիս, որ բոլորս տեղափոխվում ենք Հայաստան՝ ապրելու։ «Ուռա՜, ուռա՜, մենք գնում ենք Հայաստան», — այսպիսին էր նրանց արձագանքը, ու սկսեցին հաշվել օրերը։ Մենք այստեղ ենք առանց իմ մեծ որդու. Նա պրոֆեսիոնալ պայմանագիր ունի «Սպարտակի» հետ։ Իմ երեխաները սպորտային են. աղջիկս Մոսկվայում զբաղվում էր սինքրոն լողով, սպորտի վարպետ է։ Այստեղ նա շարունակում է մարզվել «Օլիմպավանում», շուտով մրցում ունի, մեկում արդեն այստեղ հաղթել է, այժմ առջևում է հաջորդ փուլը։ Փոքր տղաս, իհարկե, մարզվում է«Ուրարտուի» մանկապատանեկան դպրոցում։ Փոքր աղջիկս 7 տարեկան է և նա մեծ քրոջ հետքերով է գնում՝ զբաղվում է լողով։ Երևի ամենակարևոր բանն է՝ լինել ընտանիքի ու մտերիմների կողքին, որոնք քեզ աջակցում են ու անհանգստանում են քեզ համար։
Որքանո՞վ եք տիրապետում հայերենին։
— Նոյեմբերին լրացավ Հայաստանում գտնվելուս 3 տարին և, բնականաբար, ֆուտբոլային որոշ բառեր հասկանում եմ՝ «առաջ», «գնացինք», հաշիվները՝ «1-0», «1-1» և այլն։ Շատ բարդ լեզու է, բայց իմ աղջիկները սովորում են, ավագ աղջիկս գրում է հայերեն։ Մի օր ինձ ասում է՝ «Հայրիկ, ես այսօր շփվել եմ հայերեն», ասացի՝ «Հիանալի է, կթարգմանես ինձ ռեստորանում» (ծիծաղում է)։
Ի՞ նչ կասեք Երևանի մասին։
— Ինձ դուր է գալիս կենտրոնը, հաճախ եմ դուրս գալիս քայլելու, հասնում Հանրապետության հրապարակ, Հյուսիսային պողոտա։ Թումանյան փողոցն եմ սիրում՝ այնտեղ շատ են սրճարանները, ռեստորանները։ Ինձ շատ է դուր գալիս Երևանը, ինձ ձգում է թե՛ այստեղի ճարտարապետությունը, թե’ խոհանոցը, մարդիկ։ Մի անգամ հեռախոսս թողել էի սրճարանում։ Երբ տանը հասկացա, որ այն մոտս չէ, հետ գնացի։ Ոստիկանն ինձ տեսավ, հասկացավ, որ ինչ-որ բան եմ փնտրում, ցույց տվեց ինձ հեռախոսը։ Հարցրեց՝ «քո՞նն է, հավաքիր գաղտնաբառը»։ Հավաքեցի, ու նա ինձ վերադարձրեց հեռախոսս։ Երևանի հետ կապված պատմությունները շատ են։
Ո՞րն է ձեր ամենամեծ ցանկությունը։
— Շատ եմ ցանկանում, որ մեր խաղերին գան մեծ թվով երկրպագուներ։ Տղաները վատ ֆուտբոլ չեն ցուցադրում, կարծում եմ՝ այն պետք է դուր գա ֆաներին։ Ես ուզում եմ՝ գոնե տարածքի բնակիչներն իմանան, որ այստեղ կա մարզադաշտ։ Եկե’ք մարզադաշտ, լցվե’ք էմոցիաներով, ու թիմը կպատասխանի ձեզ խաղադաշտում նույն զգացողություններով ու ինքանվիրումով։
Ռոբերտ Գասպարյան