«Մի անգամ ես գնում էի Լոնդոնի Քենսինգթոնի գլխավոր փողոցով, և խաչմերուկում կարմիր լույս վառվեց: Եվ ես հանկարծ մտածեցի. «Ահա՛, դեղինն ասում է՝ հանգստացիր, իսկ կարմիրն ասում է՝ կանգ առ, դուրս արի խաղադաշտից»:
Ահա այսպես է անգլիացի մրցավար Քեննեթ Ասթոնի գլխում ծագել ֆուտբոլային խաղի ժամանակ դեղին և կարմիր քարտեր օգտագործելու գաղափարը:
1960-ականների սկզբին խաղադաշտում ֆուտբոլիստների միջև ծեծկռտուքներն այնքան լայն տարածում ստացան, որ խաղը գործնականում դարձավ անկառավարելի:
Շատ հանդիպումներ ավարտվում էին զանգվածային ծեծկռտուքներով, որտեղ մարդիկ պայքարում էին «ոչ թե կյանքի, այլ մահվան» համար, և արդյունքում վիրավորներին ստիպված էին տանել հիվանդանոց: Այսպիսի վայրագությունների գագաթնակետը դարձավ 1962 թվականի աշխարհի առաջնությունը Չիլիում:
«Սանտյագոյի ճակատամարտը»
Խորհրդային Միության և Հարավսլավիայի միջև խաղում երկու թիմի ֆուտբոլիստները այնքան կոպիտ էին խաղում, որ մի քանի ֆուտբոլիստներ ոսկորներ էին կոտրում: Նմանատիպ բան տեղի ունեցավ նաև Գերմանիայի և Իտալիայի միջև խաղի ժամանակ:
Չեխոսլովակիայի և Իսպանիայի միջև խաղում դարպասապահը գլխին ստացած հարվածից հետո մի քանի րոպեով կորցրեց գիտակցությունը:
Արգենտինայի և Բուլղարիայի միջև խաղում մի քանի ֆուտբոլիստներ նույնպես լուրջ վնասվածքներ ստացան:
Կարմիր քարտերը առաջին անգամ կիրառվել են 1970 թվականի աշխարհի առաջնության ժամանակ՝ Մեքսիկայում
Եվ սա դեռ ամենը չէ: Հանդիպումը, որտեղ հանդիպեցին Չիլիի և Իտալիայի ընտրանիները, հետագայում անվանվեց «Սանտյագոյի ճակատամարտ»:
Անսահման բռնություն խաղադաշտո՞ւմ․ հարց չկա
Մարտի էին նետվում ձեռքերն ու ոտքերը: Մեկ պահ նույնիսկ հարկ եղավ ոստիկանություն կանչել խաղադաշտ: Չիլիի հավաքականը հաղթեց 2:0 հաշվով, բայց բոլորը դժգոհ էին մրցավարությունից:
Խաղի գլխավոր մրցավարը հենց Քեննեթ Ասթոնն էր, որի համար տեղի ունեցածը խորը և տպավորվող հետք էր թողել: «Ես վարում էի ոչ թե ֆուտբոլային , այլ ռազմական գործողություններ էի կարգավորում», — այսպես է նկարագրում Ասթոնը Սանտյագոյի հանդիպումը հետագայում:
Եվ հենց նա գտավ խնդրի լուծումը՝ 1970 թվականի Մեքսիկայի աշխարհի առաջնության ժամանակ:
Կատաղություն օտար լեզվով
Ասթոնը դադարեց մրցավարությամբ զբաղվել 1963 թվականին, իսկ 1966-ին ընդգրկվեց ՖԻՖԱ-ի մրցավարական կոմիտեի կազմում (նա գլխավորել է կոմիտեն 1970-1972 թվականներին):
Հենց այս պաշտոնում նա ստիպված էր լուծել նոր սկանդալ՝ 1966 թվականի աշխարհի առաջնության քառորդ եզրափակչի ժամանակ, որտեղ խաղում էին Արգենտինան և Անգլիան:
Բրիտանական ոստիկանները Արգենտինայի և Անգլիայի միջև խաղի ընթացքում ստիպված եղան խաղադաշտից դուրս բերել գերմանացի մրցավար Ռուդոլֆ Կրայթլայնին։ Կրայթլայնը մեկ հակասական դրվագ անգլիացիների օգտին լուծելուց հետո որոշեց հեռացնել Արգենտինայի հավաքականի ավագ Անտոնիո Ռատինին:
Կրայթլայնի խոսքերով՝ «Ռատինի դեմքի արտահայտությունը բավարար էր հասկանալու համար, թե ինչ է նա ասում և ինչ է նկատի ունեցել»:
Խնդիրը կայանում էր նրանում, որ մրցավարը իսպաներեն չէր հասկանում, իսկ Արգենտինացի ֆուտբոլիստը՝ գերմաներեն կամ անգլերեն: Ռատինը հրաժարվեց դուրս գալ խաղադաշտից՝ պնդելով, որ չի հասկանում, թե մրցավարն իրեն ինչ է ասում:
Խաղը ընդհատվեց ավելի քան 10 րոպեով, մինչև վերջապես գտնվեց թարգմանիչ, ով բացատրեց Ռատինին, թե ինչ է տեղի ունենում: Ռատինը կատաղել էր լսածից:
Երկու գործողություններով պիես՝ 22 դերասաններով
Ակնհայտ էր, որ բոլորովին պարտադիր չէ խոսել որևէ լեզվով՝ հասկանալու համար, որ քեզ վիրավորում են:
Եվ հարկ չկա իմանալ օտար լեզու՝ հասկանալու համար, որ մրցավարը քեզ դաշտից դուրս է հրավիրում:
Բայց երբ մարդն այնքան է կատաղում, որ վատ է ընկալում կատարվող իրավիճակը, ավելի լավ է համոզվել, որ կանոնները բոլորի համար հստակ են, իսկ մրցավարի որոշումները կայացվում են ոչ վերբալ ձևով:
Ասթոնին, ով այդ ժամանակ գլխավորում էր մրցավարական կազմը, անհրաժեշտ էր բանակցողի մեծ տաղանդ՝ Արգենտինայի ավագին հանգստացնելու և հանդիպումը չընդհատելու համար:
Եվ այդժամ Ասթոնը գիտակցեց՝ անհրաժեշտ է մեխանիզմ, որը կօգնի հանգստացնել ագրեսիվ ֆուտբոլիստներին, իսկ նրանց, ովքեր կորցրել են ինքնատիրապետումը, դուրս բերել խաղադաշտից:
Եվ նրան այս գաղափարը հուշեց սովորական լուսացույցը:
Քեննեթ Ասթոնը մահացավ 2001 թվականի հոկտեմբերի 23-ին՝ 86 տարեկան հասակում, մինչ իր կյանքի վերջը մնալով ֆուտբոլի մեծ երկրպագու:
«Խաղը պետք է լինի երկու գործողությունից բաղկացած պիես, որտեղ բեմում են 22 դերասաններ: Իսկ մրցավարը՝ որպես ռեժիսոր: Պիեսը չունի տեքստ կամ սցենար, և ոչ ոք չգիտի, թե ինչպիսին կլինի վերջաբանը, բայց բոլորին պետք է հաճելի և հետաքրքիր լինի դիտել այն», — ասել էր նա։
