Պանդեմիա. Այս անմեղ թվացող անվանումը հաշված օրերի ընթացքում փոխեց մեր միագիծ կյանքի անդորրը: Ինչու միագի՞ծ. առաջին հայացքից կարող է թվալ, որ աշխարհում այնքան հետաքրքրիր և զարմանահրաշ իրողություններ են կատարվում, որ այս վիրուսը պարզապես կանգնեցրեց դրանց ընթացքը:
Թույլ տվեք չհամաձայնվել: Մարդկային տեսակը չի փոխել իր էությունը դեռ անհիշելի ժամանակներից: Մենք չենք սիրում մտածել: Մենք սիրում ենք ձևացնել, թե մտածում ենք:
Սա է ամբողջ գաղտնիքը, և սա է մեր մեղքը:
Դա այն դեպքում, երբ մտածելը դեռ բավարար չէ, պետք է ճիշտ ուղղությամբ մտածել, իսկ սա արդեն ֆանտաստիկայի ժանրից է:
Ստեղծում ենք արժեքներ, որոնք իրենց արժեքի կեսն անգամ չարժեն: Գլուխկոտրուկի է նման չէ՞: Իհարկե, սովոր չենք բարդ տեքստեր կարդալ: Մեզ անհրաժեշտ է դյուրամարս աղբ, որով արագորեն կհագեցնենք մեր բթամիտ ծարավը: Բացեք ձեր աչքերը, քանի որ դա տեսնելու առաջին քայլն է:
Բոբի Ռոբսոն
Սրանք այս նյութի ինքնահավան հեղինակի մտքերը չեն: Ավելին՝ այս տողերը գրվել են 1957 թվականին ՝ աշխարհահռչակ ֆուտբոլային մարզիչ Բոբի Ռոբսոնի կողմից, երբ աշխարհը համակել էր «Ասիական գրիպը»: Դրանք չակերտներում գրելու կարիք էլ չկա, քանի որ սա ուրիշի խոսք չէ, այլ՝ պարզ ճշմարտություն:
Ծանոթ իրավիճակ է, այդպես չէ՞
Նորից՝ վիրուս, նորից՝ Ասիայից ու նորից ՝ աշխարհը անակնկալի եկավ: Եվ այստեղ ակամայից հիշում ես այն հայտնի արտահայտությունը ՝ ամեն նոր բան, դա լավ մոռացված հինն է:
60 տարի առաջ էլ շատերը թերահավատորեն էին մոտենում վարակին: Արդյունքում ՝ 4 000 000 մահացած:
The Guardian օրաթերթը այդ դեպքերից հետո հրատարակեց «Mea Culpa» հոդվածը (իմ մեղքը), որտեղ խոսվում էր հասարակաության թեթևամտության ու տհասության մասին: Մեջբերենք փոքրիկ, բայց ՝ ցայտուն օրինակ.
Guardian. 1957.
«Անգլիայում հայտարարված է հատուկ դրություն: Քաղաքացիները խուճապի մեջ են, քանի որ «Ասիական գրիպը» այնտեղ շատ կյանքեր է խլել: Ցավով հայտնում ենք, որ այսօր կյանքից հեռացել է անգլիական լիգայի ֆուտբոլիստներից մեկը:
Ոստիկանությունից հայտնում են ՝ տղամարդը իր հանգիստը անցկացրել է Ճապոնիայում, որտեղ էլ վարակվել է: Ապա չանսալով անգլիական կառավարության հորդորներին՝ հայրենիք վերադարձից հետո չի պահպանել անվտանգության կանոնները: Նա այցելել է մի շարք գիշերային ակումբներ, որտեղ կենակցել է 8 մարմնավաճառների հետ: Ըստ ոստիկանության ՝ նրանք էլ վարակը տարածել են ամբողջ երկրով մեկ»:
Լուսանկար ՝ Mea Culpa հոդվածից
Guardian. 1957.
Այս տողերում ներկայացված են մարդկային հոգեբանության բոլոր երանգները: Երբ չես ճանաչում անցյալը, չես կարող հետևություններ անել և չկրկնել նույն սխալները: Մեզնից շատերի համար կորոնավիրուսը մի նորություն է, որը թակել է մեր դռները: Այսօր էլ շատերի մոտ նկատվում է անպատասխանատվության և «թքած ունենալու նուրբ արվեստի» երանգներ:
Շատ լավ գիտենք, որ Իտալիան ամենաշատն է տուժում այս նոր վիրուսից: Եվ ինչպես բացատրել «Պիաչենցա» ակումբի 200 երկրպագուների արարքը, ովքեր կարանտինի օրերին հավաքվել են քաղաքի գլխավոր հրապարակում ` ծածանելով մի պաստառ, որի վրա գրված է ՝ «ամեն ինչ լավ է լինելու»: Նրանցից 24-ը վարակվել են կորոնավիրուսով, երեքը ՝ մահացել: Քաղաքապետի այս էմոցիոնալ ուղերձը շատ բան է ասում.
Money, money, money
Must be funny
In the rich man’s world.
Սպորտային աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձությունները բացահայտում են հասարակության տարբեր շերտերում տիրող դանդաղկոտությունն ու արագ որոշումներ կայացնելու անընդունակությունը:
«Ոչ ոք չէր սպասում, որ եվրոպական ֆուտբոլը օրերի ընթացքում կանգ կառնի: Ֆուտբոլային ղեկավարները չէին շտապում քայլեր ձեռնարկել, սակայն, երբ մի շարք ֆուտբոլիստներ և մարզիչներ վարակվեցին, նրանք սկսեցին շարժել իրենց ուղեղի ծալքերը»: The New York Times.
Իսկապես, ֆուտբոլային աշխարհը երկար էր դիմադրում ՝ ավելին քան անհրաժեշտ էր: Մի շարք ակումբեր դադարեցրին իրենց մարզումները, փակեցին մանկապատանեկան մարազադպրոցները, բայց դրանք քաոտիկ և չկարգավորվող որոշումներ էին: Չկար միասնական ՝ վերևից իջեցված հրահանգ:
Այս խաղը վաղուց դադարել է միայն գնդակ գլորող մարդկանց սպորտաձև լինելուց: Մեծ գումարների պտույտը ազդում է որոշումներ կայացնողների վրա: ԱՊԼ-ի ղեկավարները մինչև վերջին վայրկյանը խոսում էին գովազդային պայմանագրերի և այլ ֆինանսական կորուստների մասին՝ ամեն կերպ փորձելով հետաձգել առաջնության անխուսափելի ընդհատումը:
Ֆուտբոլի արձագանքը պանդեմիային մեզ երկու բան սովորեցրեց.
Առաջին. Սպորտային կառավարումը չափազանց հատվածային է դարձել: Չկա միասնական որոշումներ կայացնելու հղկված համակարգ:
Երկրորդ. Այնքան դժվար է լսելի դառնալ, եթե «վերևում» պատրաստ չեն ականջալուր լինել քեզ: Եվ կարևոր չէ, թե դա որքան մարդկային կյանքեր կարժենա:
Միգուցե, միշտ էլ այդպես է եղել: Սակայն, ի տարբերություն 1957-ի, եվրոպական արիստոկրատիայի ամբիցիաները և ագահությունը նոր սահմանների են հասել: Ցուցադրվող էգոիզմը ոչ միայն տեսանելի է, այլև ՝ վտանգավոր:
Այս ճգնաժամային իրավիճակում մենք ականատես եղանք, որ մի շարք ակումբներ պատրաստ էին գնալ ամեն ինչի, միայն թե կրճատեն իրենց ֆինանսական կորուստները:
Այո, մենք շատ ենք սիրում սպորտը, բայց գիտակցում ենք, որ այն ամենագլխավոր բանը չէ այս կյանքում: Կրթության, մարդու արժանապատիվ ապրելու իրավունքը և վերջապես սնվելու հնարավարության բացակայությունը շատ ավելի կարևոր խնդիրներ են, բայց ՝ ոչ բիզնեսի տեսանկյունից:
Եթե ֆուտբոլում չպտտվեին այսքան մեծ գումարներ, հակաճգնաժամային քայլերը շատ ավելի արագ կընդունվեին: Դրանք կլինեին շատ ավելի արդյունավետ և քիչ հակադրությամբ:
Հեռուստահեռարձակող ընկերությունների համար ֆուտբոլը խաղ չէ, այլ ՝ կոնտենտ: ԱՊԼ-ի ցանկացած հանդիպում նրանց բերում է 16 միլիոն դոլար:
Կարելի հասկանալ, թե ինչու նրանք չէին շտապում: ՖԻՖԱ-ն էլ զբաղված էր իր հովանավորներին չկորցնելու գործընթացով: Եթե ակումբները առաջին հերթին չմտածեին մրցաշարային աղյուսակում տեղ զբաղեցնելու և դրա հետևանքով մեծ ֆինանսական հոսքեր ապահովելու մասին, ապա առաջնությունների արդյունքները չեղարկելու գաղափարն այդքան էլ անիրականանալի չէր թվա:
1957-ին կայացվեց այդպիսի որոշում: Չեղարկվեցին մի շարք առաջնությունների արդյունքներ: Կասեք ՝ ի՞նչ անեն խեղճ ակումբները.
Շատերը արդեն հայտարարել են, որ պատրաստվում են կրճատել ֆուտբոլիստների աշխատավարձերը, որպեսզի կարողանան գոյատևել: Փոքր բյուջե ունեցող ակումբների դեպքում այս ամենը լիովին ընդունելի է:
Հետաքրքիր է, որ կորոնավիրուսը վերացրել է սոցիալական սանդուղքի շերտավորումը:
Նույն իրավիճակում են նաև «ֆուտբոլային չաղլիկները»: Իհարկե, համաշխարհային տնտեսության համար այս բարդ ժամանակաշրջանում անհասկանալի է, թե ինչու տանը նստած ֆուտբոլիստը պետք է միլիոնավոր դոլարներ վաստակի: Սակայն, միթե՞ չէր կարելի դրա մասին մտածել ավելի վաղ:
Թոփ ակումբները, ովքեր 18-ամյա պատանու տրանսֆերի համար կարող էին 100 միլիոն եվրո շռայլել, հիմա հաշվում են յուրաքանչյուր լուման: Այդ ինչպե՞ս. միգուցե դուք նախկինում իրականացնում էիք տրանսֆերներ, որոնց գումարը չունեի՞ք: Միգուցե, այդ միլիոնավոր դոլարները պետք է վճարվեին մի քանի տարիների ընթացքում, այն էլ ՝ կասկածելի սխեմաներո՞վ (Մանչեսթեր Սիթիի և ՊՍԺ-ի օրինակները բավական ցայտուն են): Միգուցե, պետք չէր տրանսֆերային շուկան վերածել «ուռճացած հնդկահավի», որտեղ շունը տիրոջը չի ճանաչում:
ՈՒԵՖԱ-ի և ՖԻՖԱ-ի ղեկավարները
Այս հարցերը ուղղվելու են ՖԻՖԱ-ին և ՈՒԵՖԱ-ին: Եվրոպայի առաջնության հետաձգումը անխուսափելի քայլ էր, սակայն, ի՞նչ անել ազգային առաջնությունների հետ: Ամեն օր լսում ենք ՝ Անգլիայի, Իտալիայի, Գերմանիայի, Ֆրանսիայի, Իսպանիայի առաջնությունները կվերսկսվեն ապրիլի 10-ին, մայիսի 9-ին, հունիսի 1-ին….
Բանն այն է, որ այս հայտարարությունների տակ չկա ռացիոնալ հիմք, բանաձև: Չկա հստակ ալգորիթմ, թե ինչի հիման վրա են արվում այդ կանխատեսումները: Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը նշել է, որ պանդեմիայի նոր և ավելի հուժկու շրջանը սկսվելու է հունիս-հուլիս ամիսներին: Դե ինչ, խաղա՞նք ֆուտբոլ հունիսին:
Նույնիսկ ՈՒԵՖԱ-ի և ՖԻՖԱ-ի նման կազմակերպությունները, որոնք չեն վայելում ֆուտբոլային հասարակության համընդհանուր վստահությունը, պետք է խոստովանեն ՝ մարդկային կյանքը ավելին է, քան սպորտը:
Կորոնավիրուսը բացառիկ հնարավորություն է տալիս մտածելու, վերաիմաստավորելու մեր արժեքները:
Վարակի դեմ չպայքարել դրսում ՝ դատարկախոս պաստառներ ծածանելով: Այս պայքարում չկան առաջնորդներ և հետնապահներ: Մնացեք տանը, հարգելիներս. հոգացեք ձեր և ձեր մտերիմների մասին:
Իսկ սպորտը դեռ կվերադառնա…
Նարեկ Գրիգորյան
