Ընդամենը մի քանի տարի առաջ բազում ֆուտբոլային չինովնիկներ ու գնդակով խաղի այլ ներկայացուցիչներ ի լուր աշխարհի հայտարարում էին՝ «շուտով Չինաստանի ֆուտբոլի առաջնությունը դառնալու է մրցունակ եվրոպական թոփերի կողքին»։ Անցել են տարիներ։ Չինական քանի՞ թիմ է արժանի պայքար մղել եվրոպականների հետ, քանի՞ թոփ ֆուտբոլիստ է խաղում Չինաստանի ուժեղագույնների առաջնությունում։ Շատերն ասում էին, որ 2026 թվականի աշխարհի առաջնությանը Չինաստանի ընտրանին լինելու է չեմպիոնական ֆավորիտներից մեկը։ Մեղմ ասած՝ այս ենթադրությունների հեղինակները կտրված են եղել իրականությունից։
Հիմա գրեթե նույնատիպ դիֆերամբներ են երգվում Սաուդյան Արաբիայի հասցեին։ Լինենք անկեղծ՝ Սաուդյան Արաբիայում հայտնված ֆուտբոլիստների մակարդակը գերազանցում է տարիներ առաջ Չինաստանում հայտնվածների աստղային սանդղակը։ Ոչ մի կերպ չես կարող համեմատել 2017-ի Պատոյի, Գրացիանո Պելեի, Կառլոս Տևեսի տրանսֆերները Ռոնալդուի, Մանեի, Նեյմարի, Լապորտի, Կուլիբալիի տեղափոխությունների հետ։ Բայց վերջին օրերին Սաուդյան Արաբիայից եկած նորությունները մտահոգվելու առիթ են տալիս։ Առայժմ չեն արդարանում Սաուդյան լիգայի՝ գերհզոր դառնալու հույսերը։ Դրա համար կան ավելի քան լուրջ պատճառներ։ Հիմա փորձենք հերթով գնալ դրանց հետքերով։
Վերը նշածս ֆուտբոլիստներից մեկը՝ Այմերիկ Լապորտը, վերջերս անկեղծացել էր AS պարբերականի հետ զրույցում և պատմել Սաուդյան Արաբիայում իր կյանքի մասին։ Հարցազրույցը երկակի զգացողություն առաջացրեց, ու տողատակեր որսացողներն անմիջապես հասկացան. «Մանչեսթեր Սիթիի» պաշտպանն ակնարկում է երկրից հեռանալու մասին։
«Ակումբների ղեկավարները քիչ ուշադրություն են դարձնում ֆուտբոլիստերի և նրանց առանձնահատկությունների վրա։ Նրանք, երևի, երբեք սովոր չեն եղել շփում ունենալու նման կարգի ֆուտբոլիստների հետ։ Այստեղ կյանքը զգալիորեն տարբերվում է Եվրոպայից, բայց հարմարվել կարելի է», — ասել է Լապորտը։
Ամռանը սաուդյան թիմերն աստղերի համար առաջարկում էին տիեզերական մակարդակի գումարներ, մինչդեռ հիմա, ժամանակի ընթացքում այդ հետաքրքրությունը նվազել է։ Նոր աստղերի անուններ ոչ միայն չեն հնչում (ամենայն հարգանքով, բայց Ռենան Լոդին այն մակարդակը չէ), այլև ամռանը եկածները կամ գնացել են, կամ հավաքում են ճամպրուկները։ Ջորդան Հենդերսոնն արդեն գնացել է, տունդարձի ճամփան են բռնել նաև Բոբի Ֆիրմինոն, Կարիմ Բենզեման, ասում են՝ Եվրոպան կարոտել է նաև Սերգեյ Միլինկովիչ-Սավիչը։
Լապորտի խոսքով՝ Սաուդյան Արաբիային դեռևս ժամանակ է պետք տրամադրել ադապտացվելու համար։ Ու այստեղ ամենևին էլ աշխատավարձի չափն էական չէ։ Լապորտը տարեկան վաստակում է մոտ 20 մլն եվրո, սակայն իսպանացու խոսքով՝ Եվրոպայում ֆուտբոլիստների հանդեպ ավելի ուշադիր են, և ինչպես ակնարկել է՝ այո, շատերն այստեղ են եկել գումար վաստակելու համար, սակայն միշտ ամենաբարձր մակարդակի վերաբերմունքի արժանացած ֆուտբոլիստների համբերության բաժակն այստեղ լցվում է։
Ջորդան Հենդերսոնի հեռանալու վերաբերյալ մեծ աղմուկ բարձրացավ։ Ըստ ԶԼՄ-ների հրապարակումների՝ «Լիվերպուլի» նախկին ավագը չկարողացավ հարմարվել պայմաններին։ Եվ դա այն դեպքում, որ տեղափոխումից շատ կարճ ժամանակ անց Հենդերսոնը հայտարարել էր, որ ամեն ինչ հրաշալի է։ Փաստորեն ամեն ինչ «բլա-բլա-բլա» շարքից էր։ Հարմարվող մարդը կբնակվեր հենց Սաուդյան Արաբիայում, այլ ոչ թե կապրեր հարևան երկրում՝ Բահրեյնում։ Պատճառը երկրի՝ համեմատաբար լիբերալ կարգավիճակն ու ապրելակերպն է։ Բայց ոչ միայն։
Խցանումներ ու երթևեկություն
Այս մասին բացեիբաց որևէ մեկը պաշտոնապես չի արտահայտվել, բայց դրա մասին եզրակացություն անելը բարդ չէ։ Սաուդյան Արաբիայից արդեն հեռացած Ջորդան Հենդերսոնն ու դեռևս այնտեղ աշխատող Սթիվեն Ջերարդը օրվա մեջ 4 ժամ ծախսում են Բահրեյնից իրենց թիմի մարզաբազա հասնելու համար (թե ինչու էին նրանք որպես իրենց կացարան ընտրել Բահրեյնը՝ ստորև)։ Նույն Լապորտը հայտարարել է, որ կյանքի որակից ուներ այլ ակնկալիքներ, այդ թվում՝ ճանապարհներից։ «Այստեղ» դու ուզած-չուզած 2-3 ժամ նվազագույնն անցկացնում ես մեքենայի մեջ։ Ամեն օր։ Էր-Ռիադում օրդ կորչում է խցանումներում»։
Իսկ ինչո՞ւ էր Հենդերսոնը հետևել Ջերրարդի օրինակին ու բնակվում Բահրեյնում։ Բահրեյնն ու Սաուդյան Արաբիան հարևաններ են ու, ի տարբերություն ՍԱ-ի, Բահրեյնում անհամեմատ ավելի տարածված է եվրոպական ապրելակերպը. Զարմանալի չէ, որ արևելքի երկրներից առաջինը «մեծ աշխարհ» է դուրս եկել հենց Բահրեյնը։ 2003-ին հենց այս երկիրը դարձավ Ֆորմուլա 1-ի Գրան Պրի ընդունող առաջին արևելյան երկիրը։ Հենդերսոնն էլ իր խոսքում ասել էր, որ հենց սկզբից մերվել է միջավայրին։ Փաստորեն լավ չէր մերվել։
Պայմաններ
«Պայմաններ» ասելով նկատի ունենք հիմնականում եղանակը։ Որոշ հանդիպումներ պետք է անցկացնել 40 աստիճան շոգին։ Իսկ հիմա զավեշտը. հունվարի վերջին, երբ Սաուդյան Արաբիայում հրաշալի եղանակ է՝ 20-25 աստիճան, առաջնությունում դադար է։ Բնականաբար առաջնության հանդիպումների մեծամասնությունը նշանակվում է երեկոյան, որ շատ շոգ չլինի։ Դրա շնորհիվ խաղում հաճախակի ջրային դադարներ չեն լինում։ Նույնիսկ Կրիշտիանու Ռոնալդուն է արտահայտվել այս թեմայով՝ նշելով, որ նոր կլիմային սովորելը հեշտ չէր. «Սաուդյան Արաբիայի ու եվրոպական երկրների միջև ամենամեծ տարբերությունն, իհարկե, եղանակն ու կլիման է։ Ստիպված ենք լինում շատ դեպքերում երեկոյան ժամերին մարզվել, ինչի պատճառով տուժում է մեր անձնական ժամանակը»։
Եղանակային պայմանների պատճառով Սաուդյան Արաբիայում չեն կարողանում մնալ նաև աստղային 2 ֆուտբոլիստի կանայք, որոնց անունը չի նշվում։ The Sun-ին հայտնի է դարձել, որ այդ կանայք իրենց ամուսիններին խնդրել են վերադառնալ Եվրոպա։ «Չար լեզուները» (դեղին մամուլ) նաև ասում են, որ այդ կանանց դուր չեն եկել տեղի բուտիկները և դրանց միջև հեռավորությունը։
Ապրելակերպ
Սա հանգիստ կարելի է համարել նախորդ թեմայի շարունակություն։ Այստեղ բնականաբար ամեն ինչ պարզ է։ Սաուդյան Արաբիան մահմեդական երկիր է։ Եթե մահմեդականություն դավանող ֆուտբոլիստներին ավելի հեշտ է ադապտացվել նոր առաջնությանը գոնե կրոնական տեսանկյունից, Եվրոպայից ժամանած թոփ աստղերի մեծամասնության մոտ մշակութային շոկ է եղել։
Ու այստեղ նորից պետք է խոսել գեղեցիկ սեռի ներկայացուցիչների մասին, որոնց գործոնն ազդել է ֆուտբոլիստներից մեկի տրանսֆերի կայացման վրա, ավելի ճիշտ կլիներ այս պարագայում ասել՝ չկայացման վրա։ Mail Sport-ի հետ զրույցում անգլիացի մի ֆուտբոլիստ ասել է, որ իր կնոջը տեղի առևտրի կենտրոններից մեկում անպատվել ու մատնացույց են արել տեղացի կանայք, քանի որ նա եղել է կարճ կիսավարտիքով։ Նման իրավիճակից հետո ֆուտբոլիստն ուներ ընտրության երկու իրավունք. կամ կնոջ հետ այլևս չգալ Սաուդյան Արաբիա, կամ էլ…երկրորդ տարբերակ, երևի թե, չի էլ դիտարկվել։
Հաճախելիություն
Վերոնշյալ հարցերը, իհարկե, կարևոր են, բայց այս մեկի վրա բոլորն են գլուխ կոտրում։ Թվում էր՝ եվրոպացի սուպերաստղերի ժամանումով աշխարհի ուշադրությունը Սաուդյան Լիգայի նկատմամբ կբարձրանա, մարդիկ կսկսեն հետևել դրան ավելի մեծ ուշադրությամբ։ Իրականում այդպես էլ կա։ Բայց կա մարդկանց մի ստվար զանգված, որին այդ երկրի ֆուտբոլը բացարձակ հետաքրքրություն չի առաջացնում։ Այդ մարդիկ հենց սաուդներն են։
Այստեղ կարևոր է հասկանալ, որ երկրպագուների հետաքրքրությունն իրականում աճում է աստղերի ժամանումից հետո: Պարզապես ոչ այն մասշտաբով, ինչպիսին կցանկանային տեսնել ակումբների սեփականատերերը: Վերցնենք «Ալ-Իթիֆաքը», այսպես ասած՝ «տեղական «Լիվերպուլը», որտեղ խաղում է Ջինի Վեյնալդումը, արդեն չի խաղում Ջորդան Հենդերսոնը, իսկ Սթիվեն Ջերարդը բազմած է մարզչական աթոռին։ Նրանց ամեն խաղին «Մուհամեդ բին Ֆահդ» մարզադաշտը, որը կարող է ընդունել 35,000 հանդիսական, լցվում է ընդամենը 8,000 երկրպագուով: Հաջորդ թվից ավելի եք տխրելու. 2023 թվականի հոկտեմբերի 22-ին ոչ աստղային «Ալ Ռիադի» հետ խաղին ընդամենը 696 մարդ է եկել։ Դե, խայտառակություն է, չէ՞։ Խոսքը Ջերարդի թիմի մասին է, ոչ թե «Վանի», «ՆիկԱրմի» կամ «Վեստ Արմենիայի»՝ նրանց հանդեպ ունեցած ամենայն հարգանքով։ Հարց՝ ինչու՞ է այդպես։
Նույնիսկ այցելուների քանակով առաջատարները՝ «Ալ-Հիլալը»՝ Մալկոմի և Նեյմարի հետ, և «Ալ-Իթիհադը»՝ Կանտեի և Բենզեմայի հետ, իրենց մարզադաշտերը լցնում են ընդամենը 20-25 հազար երկրպագուով։ Այո, այդ «ընդամենը» 25 հազարի մասին վերոնշյալ «Ալ-Իթիֆաքը» կերազեր ու դուք էլ կարող եք ասել, որ 25 հազար երկրպագուն, վերջին հաշվով, վատ ցուցանիշ չէ։ Բայց այստեղ կա մի նրբություն. «Ալ Հիլալի» ու «Ալ-Իթիհադի» ստադիոնները տեղավորում են ավելի քան 60 հազար հանդիսական։ Ամեն ինչ լավ է միայն «Ալ-Նասրի» մոտ։ Դե կներեք՝ Կրիշտիանուից ենք խոսում։ Ստադիոնը տեղավորում է 25000 հազար մարդ և միջինում այն լցվում է 95 տոկոսով։
Իրավիճակն ավելի խճճենք. Սաուդյան Արաբիայում մյուս մարզական իրադարձությունները շատ ավելի լավ հաճախելիություն ունեն, քան աստղային ֆուտբոլը: UFC-ի, WWE-ի կամ բռնցքամարտի իվենթները լավ են լցվում, և մարտիկները ստիպված չեն լինում մենամարտել՝ նայելով դատարկ տրիբունաներին: Այսինքն՝ չենք կարող ասել, որ այս երկրում հանդիսատեսն ընդհանրապես սպորտ չի սիրում։
Բայց, Սաուդյան Արաբիան չունի ուժեղ ֆուտբոլային ավանդույթ, ու մարդիկ զուտ չեն գալիս ստադիոն հետևելու, թե ինչպես են «կապույտները» հաղթում «դեղիններին»։ Նրանք պարզապես ցանկանում են իրենց աչքերով տեսնել Կրիշտիանու Ռոնալդուին և մյուս աստղերին: Ի դեպ, ավելի լավ միջոց այս տողերի իսկությունն ապացուցելու համար, քան թվերն են, չունենք. դա չափենք Նեյմարի վնասվածքներով: «Ալ-Հիլալ»-ի հաճախելիությունը գրեթե կիսով չափ նվազել է, երբ բրազիլացին երկար ժամանակով դուրս է մնացել վնասվածքի պատճառով: Հանրությունը գիտեր, որ Նեյմարը խաղադաշտ դուրս չի գա, և որոշեց չանհանգստանալ տոմսեր գնելու համար։ Դա այնքան պարզ է:
Պարադոքսալ է հնչում, բայց ֆուտբոլի՝ հաճախակի լինելու հանգամանքը ևս վնասում է հաճախելիությանը։ UFC-ն ու բռնցքամարտը ֆուտբոլ չեն։ Այս մարզական իրադարձությունները տեղի են ունենում շատ ավելի հազվադեպ, ինչը նշանակում է, որ հանդիսատեսն ավելի մեծ սպասումով է գալիս իվենթներին։ Կա նաև լոգիստիկ խնդիր։ Սաուդյան Արաբիան շատ մեծ երկիր է, և նրա մի մասից մյուսը հասնելն այնքան էլ հեշտ չէ։ Կարող է թվալ, որ դա այնքան էլ կարևոր չէ, բայց իրկանում՝ ոչ։ Ռուսաստանը թեպետ ավելի մեծ է, բայց միջին հաճախելիությունը մինչև Fan ID-ի ներդրումը շատ ավելի բարձր էր: Բայց փաստն այն է, որ, օրինակ «Սպարտակ»-«Զենիթ» հանդիպմանը ներկա գտնվելու համար այդքան էլ ժամանակ պետք չէ, քանի որ կա «Սապսան» (արագընթաց գնացք) Սանկտ Պետերբուրգից Մոսկվա: Իսկ ամենաշատ թոփ-ակումբները հիմնականում գտնվում են Մոսկվայում: Մինչդեռ մոտ 11 ժամ է պահանջվում Ջիդայից, որտեղ ապրում է «Ալ-Իթիհադը», Ռիադ հասնելու համար, որտեղ խաղում է «Ալ-Հիլալը»։ Մեղմ ասած՝ կասկածելի վայելքի շարքից է։
Եվրո 2024-ը հորիզոնում է
Ոչ պակաս կարևոր գործոն է նաև առաջիկա Եվրոն ու դրան մասնակցելը։ Իհարկե, շատ խաղացողների ազգային հավաքականից դուրս մնալու վտանգ չի սպառնում. Ռոնալդուն, օրինակ, այնքան մեծ դեմք է, որ պորտուգալացիները կգերադասեն դարպասապահներ չտանել Եվրո, քան մնալ առանց Կրիշտիանուի:
Անգլիայի հավաքականի մարզիչը խիստ քննադատության էր ենթարկվել Ջորդան Հենդերսոնին ազգային հավաքական հրավիրելու համար: Մասնագետների որակմամբ՝ Կյորտիս Ջոնսը և Ջեյմս Ուարդ-Պրոուզը շատ լավ են խաղում ԱՊԼ-ում, իսկ Սաութգեյթը մնում է անդրդվելի: Բայց մյուսների բախտը նման կերպ կարող է չբերել։ Սաուդյան Արաբիան դեռ այնքան հեղինակավոր լիգա չէ, որքան շատ եվրոպական առաջնություններ: Դատելով հեղինակավոր Opta վիճակագրական ծառայության մոդելից՝ Սաուդյան Արաբիայի առաջնության «ուժը» դեռևս ավելի ցածր է, քան MLS-ինը։ Ազգային հավաքականների մարզիչները, գուցե, ուշադրության կենտրոնում պահեն ավելի մրցունակ լիգաների խաղացողներին:
Ի՞նչ եզրակացություն կարող ենք անել։ Ֆուտբոլային ավանդույթները միանգամից չեն կարող «ներարկվել»։ Այդ իսկ պատճառով վերոնշյալ բոլոր Նեյմարներն ու Բենզեմաները հիմա ու վաղը օդի պես պետք են սաուդյան ակումբներին։ Նրանք ստեղծում և պահպանում են հետաքրքրությունը, մինչև դա սովորություն դառնա: Եվ դրանք նաև սկզբունքորեն բարձրացնում են Սաուդյան Արաբիայի միջազգային հեղինակությունը։ Ու այս անգամ կա լավատեսություն, որ չի կրկնվի Չինաստանի Սուպերլիգայի օրինակը։ Բայց նաև ակնհայտ է, որ տեղական ֆուտբոլը, չնայած նման ներարկումներին, դեռ, կարծես, տեղից չի շարժվել։
Ռոբերտ Գասպարյան
