2003 թվականի ամռանը եվրոպական տրանսֆերային շուկայում լուրջ իրարանցում էր։ Թոփ թիմերը աջ ու ձախ գումարներ էին վատնում՝ «Բարսան» բերեց Ռոնալդինյոյին, «Ռեալը»՝ Բեքհեմին։ «Մանչեսթեր Յունայթեդում» ինչ-որ ժամանակ «7» համարի մարզաշապիկը ազատ էր։ Բայց Սըր Ալեքս Ֆերգյուսոնը գիտեր՝ այն ում է բաժին հասնելու։ 18-ամյա պորտուգալացի Ռոնալդոյի մուտքը խաղադաշտ մեծ քննարկումների առիթ դարձավ։ «Տեսա՞ք՝ Ռոնալդոն գնացել է «Յունայթեդ», տղե’րք։ Բայց սա ուրիշ Ռոնալդո է, պորտուգալացի է», — ասում էին բակում ֆուտբոլ խաղացող երեխաները։
Մասնագետները տարակուսանքի մեջ էին՝ այդ ինչ ինքնավստահություն պետք է ունենա ֆուտբոլիստը, որ գնա «Յունայթեդ», վերցնի «7» համարը և խաղա մի ազգանունով, որը տարիների ընթացքում դարձել էր «ֆուտբոլ» բառի հոմանիշը։ Անցան տարիներ, ու հիմա երկու Ռոնալդոներին (իրականում մյուսին արդեն սկսեցին ճանաչել որպես ՌոնալդՈՒ) տարբերելու համար օգտագործում են օգնող անուններ։ Հայերենում այդ խնդիրը չկա, իսկ, օրինակ, անգլերենում երկուսի ազգանունն էլ արտասանվում է «Ռոնալդո», ու պետք է կոնկրետացնել՝ «որ մեկը»։ Բրազիլացու մասին խոսելիս օգտագործվում է մի տերմին՝ «Ֆենոմենը»։
Պատկերացրեք, թե ինչ հսկա արժեք պետք է ունենա հարձակվողը, որ շարունակի ցայսօր համարվել «ֆենոմեն»՝ CR7-ի խաղալու տարիներին: Իսկ բրազիլացին այդպիսինն էր։ Եվ չնայած դրան, նա ակումբային մակարդակում մեղմ ասած անհաջողակի համբավ ունի։ 17-ամյա կարիերայի ընթացքում Ռոնալդոն նվաճել է ընդամենը մեկ (մեկ, Կա’ռլ) չեմպիոնություն։ Նա ոչ միայն Չեմպիոնների լիգայի գավաթ չի նվաճել, նույնիսկ եզրափակիչ էլ չի հասել։ Խորը շունչ քաշենք ու սուզվենք հիասթափությունների տարեգրության ծովը։ Խորհրդանշական է, որ Ռոնալդոյի անհաջողություններում մեծ դեր ունի ապրիլ ամիսը։
Նիդերլանդներ
Ռոնալդոն պրոֆեսիոնալ կարիերայի հենց առաջին օրվանից զարմացրեց բոլորին։ Կարիերայի առաջին խաղերից մեկում բրազիլացին ներքին առաջնությունում դարձավ պենտա-տրիկի հեղինակ։ Հասկանալի էր, որ «Կրուզեյրոյում» նա երկար չէր մնալու։ Նրա խաղին հետևելու համար Նիդերլանդներից Բրազիլիա էր մեկնել ՊՍՎ-ի մարզիչ Էրնի Բրանդսը։ Մոտ մեկ ամիս շարունակ նա հետևել է Ռոնալդոյի խաղին։ Վերջնական եզրակացությունից պարզ էր դառնում՝ աշխարհը շուտով ունենալու է ֆուտբոլի նոր արքա. «Ես չէի հավատում իմ աչքերին: Նա հզոր էր, ագրեսիվ և աներևակայելի վտանգավոր գիշատիչ, ուներ հստակ դրված հարված և աչք ծակող գոլային բնազդ: Նա այլմոլորակային է: Մի պահ կարծում էի՝ տարիքի հարցում ինձ ստում են. 16 տարեկանում անհնար է այդպես խաղալ», — ասել է ապշահար մարզիչը։
Առաջին պրոֆեսիոնալ մրցաշրջանից հետո Ռոնալդոն հրավեր ստացավ Բրազիլիայի ազգային հավաքական, մեկնեց ԱՄՆ ու, թեպետ խաղադաշտում ոչ մի րոպե չանցկացրեց, սակայն դարձավ աշխարհի չեմպիոն։ Դա 1994 թվականն էր։ Ռոնալդոյի վրա աչք էին դրել արդեն «Միլանն» ու «Յուվենտուսը», սակայն բրազիլացին նպատակ չուներ հենց սկզբից գլուխը մտցնել «հրեշների երախը»՝ ի դեմս Եվրոպայի թոփ թիմերի ու առաջնությունների։ Նա ցանկանում էր քայլ առ քայլ հասնել դրան։ Այն տարիներին Նիդերլանդների առաջնությունը ևս մրցունակ էր՝ մանավանդ, Եվրոպայում։ Նրան շատ էր ցանկանում իր թիմում տեսնել «Այաքսի» գլխավոր մարզիչ Լուի վան Գալը, սակայն դեռևս Մունդիալի ընթացքում Ռոնալդոն ընկերացել է Ռոմարիոյի հետ, որն այդ տարիներին խաղում էր ՊՍՎ-ում։ Հենց փոքրամարմին հարձակվողն էլ նրան համոզել է տեղափոխվել Էյնդհովեն։
«Ռոմարիոն ասաց, որ ՊՍՎ-ն Եվրոպայի ամենապրոֆեսիոնալ և կազմակերպված ակումբներից մեկն է։ Նա ասաց, որ այնտեղ ավելի հեշտ կլինի հարմարվել Եվրոպային։ Կարծում եմ, որ նա ճիշտ է», — ժամանակին ասել է Ռոնալդոն։
Բրազիլացու տեղափոխությունը ՊՍՎ վան Գալը մեկնաբանեց հետևյալ կերպ. «Մենք էլ Կլյույվերտ ունենք»։ Իրականում «երկաթյա կակաչը» ճիշտ էր։ Ռոնալդոն թեպետ փայլեց արդյունավետությամբ (34 գոլ 35 խաղում), սակայն ներքին առաջնությունում թիմը գրավեց միայն երրորդ տեղը, իսկ «Այաքսը» ոչ միայն չեմպիոն դարձավ, այլև Ամստերդամ բերեց եվրոպական «ականջավոր գավաթը»։
1995/96 մրցաշրջանը ՊՍՎ-ն 8 տուրում 19 միավորով սկսեց։ Ռոնալդոն 6 գոլ խփեց, բայց հոկտեմբերին հանկարծակի ստոպ եղավ՝ ցավ զգալով երկու ծնկների հատվածում։ Նա վերադարձավ «Այաքսի» հետ սկզբունքային խաղին, նույնիսկ գոլ խփեց 32-րդ րոպեին, սակայն, միևնույնն է, դա թիմին չօգնեց հաղթել։ Առանց Ռոնալդոյի` թիմը սկսեց թույլ խաղալ, և դեկտեմբերին միավորների տարբերությունը հասել էր 8 միավորի։
Այդ հանդիպումը Ռոնալդոյի համար վերջինն էր առաջնությունում հաջորդ 5 ամիսների ընթացքում։ Նրա ծնկները այտուցվեցին, բժիշկները հայտնաբերեցին հազվագյուտ Օսգուդ-Շլատերի հիվանդություն, որն իրականում զարգանում է դեռևս դեռահասության տարիքից սկսած՝ ակտիվ սպորտով զբաղվող դեռահասների մոտ։ Ռոնալդոն վերադարձավ, սակայն արդեն ուշ էր. ՊՍՎ-ն այդպես էլ չհասավ «Այաքսի» հետևից ու չեմպիոն չդարձավ։
Իսպանիա. VOL 1
Բարսան դարձավ մոլորակի լավագույն «9» համարի առաջին թոփ-ակումբը: Իսկ հիմա պատկերացրեք՝ ովքեր էին խաղում ու աշխատում նրա հետ։ Ստոիչկովը խաղում էր ձախից, Ֆիգուն՝ աջից։ Բլանը փակում էր թիկունքը, իսկ Պեպը՝ ոսկերչական փոխանցումներ էր կատարում կենտրոնում։ Բոբի Ռոբսոնը ղեկավարում էր պահեստայինների նստարանից, Մոուրինյոն թարգմանում էր։ Նման կոմբինացիայով կատալոնացիները հույս ունեին վերադառնալ եվրոպական ֆուտբոլի էլիտա՝ Կապելոյի անողոք «Միլանից» 1994-ի ՉԼ եզրափակիչում ապտակ ստանալուց հետո։ Չեմպիոնությունն առաջնահերթություն էր, Ռոնալդոն՝ մրցակցային հաղթաթուղթը։ «Կոմպոստելայի» դարպասը խփած նրա գոլը շատերը համարում են լավագույնը։
Ինչպես Նիդերլանդներում, այստեղ էլ Ռոնալդոն սկսեց հրեշի վիճակագրությամբ․ 2+1՝ Սուպերգավաթի մեկնարկային խաղում, 8 գոլային գործողություն՝ առաջին 5 խաղերում, 17+5՝ երեք ամսում։ Բայց նոյեմբերին Ռոնալդոն նորից «փչացավ»։ Սկզբում անհետացան անհատական անցումները, հետո արագացումները, վերջում էլ կորան գոլերը, ինչի պատճառով «Բարսան» նահանջեց երկրորդ տեղ։
Պարզվում է՝ մի քանի օրը մեկ (ավելի ստույգ՝ 9 թռիչք 1,5 ամսում) հարձակվողը բառի ամենաուղիղ իմաստով լքել է թիմը և թռել Բրազիլիա՝ պարելու և ուրախանալու՝ մեկ-երկու օրով զրկվելով խաղային տոնուսից: Անհատական ռեժիմը վատ ազդեցություն ունեցավ։ Վերադարձից հետո տպավորություն էր, որ Ռոնալդոն բարձով է խաղում ու դեռ չի արթնացել։ Հունվարին ամեն ինչ, կարծես, կարգավորվեց։ Ռոնալդոն 6 խաղում 6 գոլ խփեց, դուրս թողեց «Ռեալին» Իսպանիայի գավաթից, սակայն գործը շարունակելու և ավարտելու փոխարեն անմիջապես մեկնեց Բրազիլիա՝ կարնավալի։ Դա հասկանալի չեղավ նույնիսկ թիմի մյուս բրազիլացիներին։ Գավաթային խաղը շաբաթվա մեջտեղում էր, առջևում «Էսպանյոլի» հետ դերբին էր։ Ռոնալդոն թեպետ խաղին հասավ, բայց դաշտում հազիվ էր իրար գալիս. «Բարսան» նորից պարտվեց։
Բարեբախտաբար, գարնանը մեծ տոներ Բրազիլիայում չեղան։ «Բարսա»ն հաղթեց Գավաթակիրների գավաթի և Իսպանիայի գավաթի խաղարկություններում։ Ռոնալդոն առաջնության 12 խաղում խփեց 13 գոլ։ «Բլաուգրանան» հասավ «Ռեալին»: Առաջնության ավարտին մնացել էր երեք տուր, բայց ինչպես ասում են՝ «հեփի էնդ» չեղավ. Ռոնալդոն միացավ հավաքականին, Բարսան անմիջապես պարտվեց «Էրկուլեսին», մադրիդցիները հաղթեցին ու հեշտությամբ նվաճեցին տիտղոսը։
Իտալիա
Մրցաշրջանի ավարտից հետո, 1997-ին «Բարսելոնան» Ռոնալդոյին առաջարկեց նոր ու թարմացված պայմանագիր մինչև կարիերայի ավարտը։ Բրազիլացին տվեց իր համաձայնությունը, բայց ի վերջո տեղափոխվեց «Ինտեր» (սա առանձին պատմություն է)։ Ապենինյան թերակղզում անհատ վարպետներին, որոնք տեխնիկապես լավ էին զարգացած, մրցակից պաշտպանները «չէին սիրում» և ամեն հարմար առիթի տեղավորում էին խոտածածկին։ Ռոնալդոն բացառություն չէր. Մալդինին ու Նեստան առանձնահատուկ ոչինչ չէին անում, զուտ տարածություն չէին տալիս բրազիլացի հանճարին։ «Նկուղային» թիմերի պաշտպանները ավելի կոշտ էին գրոհում Ռոնալդոյին ու շատ հաճախ վնասվածքներ էին հասցնում։
Ու չնայած այս ամենին՝ «Ֆենոմենը» ֆենոմենալ էր նաև Իտալիայում։ Նրա օգտակար գործողության գործակիցը կազմում էր արդյունավետ գործողություն ամեն 131 րոպեն մեկ։ Միայն 6 սուպերհարձակվող էր կարողանում գործել ավելի սուր։ Այդ ցանկը գլխավորում էր Ալեսանդրո Դել Պիերոն։ Ռոնալդոն եթե գոլ չէր էլ խփում, առնվազն մասնացկում էր գոլային գրոհներին, «Ինտերը» գրեթե ամեն խաղում առնվազն 2 գոլ էր խփում։ Այս ցուցանիշով «Ինտերը» հանգիստ չեմպիոն կդառնար, բայց կար թիմ, որը դեմ էր այդ պլաններին՝ «Յուվեն»։ «Ոսկե խաղը» նշանակված էր ապրիլի 26-ին։ Դիմակայության հաղթողը գրեթե ապահովում էր Սկուդետտոն, քանի որ առջևում լուրջ մրցակից չկար։ Ի վերջո, «Ինտերը» պարտվեց 0-1 հաշվով։ Դել Պիերոն խփեց վճռորոշ գոլը, իսկ Յուլիանոյի ու Ռոնալդոյի պայքարը մինչև այսօր քննարկման առիթ է դարձել՝ կար 11 մետրանոց, թե ոչ։ Երևի թե «որն է եղել առաջինը՝ հավը, թե ձուն» հարցն ավելի շուտ պատասխան կստանա, քան 1998 թվականի ապրիլի 26-ին տեղի ունեցած սկանդալային դրվագը։
Չեմպիոն դառնալու հաջորդ շանսը Ռոնալդոն ստացավ միայն 2002 թվականին։ Այդ ընթացքում «Մեծատամը» «Լացիոյի» հետ գավաթային ու ոչինչ չորոշող խաղում 2000 թվականի ապրիլի 6-ին հասցրեց ստանալ իր «լեգենդար» վնասվածքը, ինչի պատճառով բաց թողեց մոտ 2 տարի։ 2001/2002 մրցաշրջանի մեծամասնությունը Ռոնալդոն բաց թողեց։
Երբ եկավ վերադարձի պահը, «Ինտերը» գլխավորում էր մրցաշարային աղյուսակը, նույնիսկ «Բրեշիայի» հետ տնային խաղում Ռոնալդոն դարձավ հաղթական դուբլի հեղինակ։ Բայց նրա վերադարձը համընկավ վերջին տուրերում «Ինտերի» կողմից միավորներ կորցնելու հետ։ Վերջին՝ 34-րդ տուրից առաջ «Ինտերը» 1 միավորով գերազացում էր «Յուվենտուսին», 2 միավորով՝ «Ռոմային»։ Մնում էր մրցակցի հարկի տակ հաղթել քարուքանդ եղած «Լացիոյին»։ Բայց զարմանահրաշ կերպով «Արծիվները» 4-2 հաշվով պարտության մատնեցին «Ինտերին»։ «Յուվեն» ու «Ռոման» նման շռայլ նվերից օգտվեցին, ինչը նշանակում էր, որ «Ինտերը» ոչ միայն վերջին տուրում զիջեց չեմպիոնությունը, այլև նահանջեց երրորդ հորիզոնական։
Իսպանիա VOL 2.0
«Ինտերում» ֆիասկոյից հետո կայացավ ֆուտբոլի պատմության ամենասպասված տրանսֆերը. Ռոնալդոն տեղափոխվեց «Ռեալ»։ Մադրիդյան առաջին մրցաշրջանը դարձավ ամենահաջողը նրա ակումբային կարիերայում. «Ֆենոմենը» նվաճեց կարիերայի առաջին և վերջին չեմպիոնությունը։ Երկնակամարում էր նաև Չեմպիոնների լիգայի առաջին եզրափակիչը։ «Ռեալը» հաղթեց «Յուվեին» կիսաեզրափակիչ առաջին հանդիպումը, բրազիլացին նույնիսկ գոլ խփեց, բայց կորցրեց առավելությունը պատասխան խաղի ընդամենը մեկ խաղակեսում՝ Դել Պիերոյի գոլն ու գոլային փոխանցումը, Նեդվեդի շքեղ գոլը Ռոնալդոյին նորից թողեցին առանց «ականջավոր» գավաթի։ 2003/04 մրցաշրջանում «Ռեալը» մոտ էր հաջողությունը կրկնելուն։ Գարնանը «Վալենսիայի» նկատմամբ առավելությունն աճել էր 8 միավորի, Ռոնալդոն 27 խաղում խփել էր 24 գոլ։ Ոչ ոք չէր կասկածում, որ «Գալակտիկոսը» երկրորդ անընդմեջ չեմպիոնությունը կվերցնի: Ապրիլից «Ռեալը» դուրս էր գալիս խաղադաշտ, բայց մարզաշապիկ կրող ֆուտբոլիստները, կարծես, իրենց AliExpress-ի տարբերակները լինեին՝ նույն դեմքերով, բայց բոլորովին այլ որակներով։ Մադրիդցիները պարտվեցին 8 հանդիպումներից 6-ում: Նրանց շրջանցեցին «Վալենսիան», «Դեպորտիվոն» և «Բարսելոնան»։
Անհաջողության գլխավոր մեղավոր «հանեցին» ծանրացած Ռոնալդոյին՝ վերջին 2 ամիսների ընթացքում նա նույնիսկ 1 գոլ չխփեց։ Բայց իրական մեղավորը խաղերին հետևում էր VIP տուփից։ Մրցաշրջանի մեկնարկից առաջ Ֆլո Պերեսը վաճառեց Կլոդ Մակելելեին՝ դատարկելով հենակետային գոտին և թիմից հանեց Մորիենտեսին՝ բրազիլացուն թողնելով առանց որակյալ փոխարինողի։ «Ռեալը» դարձավ «Ֆենոմենի» վերջին թիմը, որի կազմում նա կարող էր հավակնել ոսկե մեդալների։
Ռոնալդոն 14 մրցաշրջան է անցկացրել «Ռեալում», «Ինտերում», «Միլանում», «Բարսայում» և «ՊՍՎ»-ում և միայն մեկ անգամ է չեմպիոն դարձել: Վերադառնալով տուն՝ նա հաղթեց մարզային առաջնությունը և միայն 3 միավոր չբավարարեց «Կորինտիանսի» հետ մեծ առաջնությունը հաղթելու համար։ Բայց սա ցույց է տալիս մի բան. Անգամ «Ֆենոմեն» լինելը չի երաշխավորում տիտղոսներ։
Ռոբերտ Գասպարյան