Իտալական ֆուտբոլի չինովնիկները երկար են մտածել՝ ինչն է եղել ավարտված մրցաշրջանի եզրափակիչ հատվածի ձախողման պատճառն, ու գտել են այդ հարցի պատասխանը։ «Պարզվում է»՝ ամեն ինչում մեղավոր է «չարաբաստիկ» «88» համարը։ Ա սերիայում որոշել են առհասարակ հրաժարվել «88» համարի կիրառումից՝ հակասեմականությունն արմատախիլ անելու նպատակով։ Իտալիայի Արտաքին գործերի նախարար Մատեո Պիանտեդոսիի կարծիքով այդ քայլը «մեծ զարկ» կտա ֆուտբոլի զարգացմանը։
Իտալացիներին արգելելու են օգտագործել ցանկացած ատրիբուտ, որը նույնիսկ հեռակա կապ կարող է ունենալ նացիզմի հետ։ 88 թիվը հենց այդ խորհրդանիշներից մեկն է համարվում, քանի որ այն 14/88 հայտնի նացիստական կարգախոսի մի մասն է կազմում։ Բացի դրանից, այն իրենից ներկայացնում է «Heil Hitler» կոդավորված ողջունաձևը՝ ակնարկելով, որ լատինական այբուբենի 8-րդ տառը H-ն է։
Բնականաբար, նման, մեղմ ասած, տարօրինակ օրենքի պատճառով տուժելու են «88» համարի մարզաշապիկն անհիշելի ժամանակներից կրող մի շարք ֆուտբոլիստներ։ Ամենահայտնին, թերևս, «Ատալանտայի» կիսապաշտպան Մարիո Պաշալիչն է։
Խորվաթ ֆուտբոլիստը 2018-ից է հանդես գալիս Ապենինյան թերակղզում և կրում է խորհրդավոր համարի մարզաշապիկը։ Մեկ այլ տուժող է «Լացիոյի» կիսապաշտպան Տոմա Բաշիչը։ «Արծիվների» առաջատարներից մեկը ևս վաղուց է ասոցացվում հիշյալ խաղահամարի հետ։ Ի դեպ, նա էլ է խորվաթ։
Ժամանակին «88» համարի մարզաշապիկով խաղում էին ոչ պակաս հայտնի ֆուտբոլիստներ։ Օրինակ, «Նապոլիի» միջին գծի առաջատար Գյոքհան Ինլերն այդ թվերի ուղեկցությամբ է խաղացել։ Ընդ որում նրան այնքան է դուր է եկել զույգ 8 թվանշանը, որ նա դրանից չի բաժանվել նույնիսկ հետագա կարիերայի ընթացքում։ «Միլանում» «գոլդ» համարով ժամանակին խաղացել է Մարկո Բորիելոն, «Ռոմայում»՝ Սեյդու Դումբիան, «Սալերնիտանայում»՝ Դիեգո Պերոտին, «Ինտերի» կազմում՝ Էրնանեսն ու Ֆելիպե Կայսեդոն։ Բայց ամենահայտնի պատմությունը կապված է իտալական ու համաշխարհային ֆուտբոլի լեգենդ Ջանլուիջի Բուֆոնի հետ։
90-ականների երկրորդ կեսին Իտալական ֆուտբոլում ուժեղ դարպասապահի պակաս չկար՝ Լուկա Մարկեջանի, Անջելո Պերուցի, Ջանլուկա Պալյուկա, Ֆրանչեսկո Անտոնիոլի։ Նրանց էին միացել նաև երիտասարդ Ֆրանչեսկո Տոլդոն ու Ջանլուիջի Բուֆոնը. առաջինը պաշտպանում էր անհամեմատ ավելի համեստ «Ֆիորենտինայի» գույները, իսկ երկրորդը խաղում էր ավելի մեծ հավակնություններ ունեցող «Պարմայում»։ Գրեթե անմիջապես Ջիջին իր փայլուն սեյվերով դարձավ իտալացի երկրպագուների սիրելին։ 99-ի սեպտեմբերի 25-ի դրությամբ՝ Բուֆոնը համարվում էր ամբողջ Ապենինյան թերակղզու ուժեղագույն դարպասապահը, որի հեղինակությունն ավելի անսասան էր, քան Իտալիայի այդ ժամանակվա վարչապետ Ռոմանո Պրոդիինը։ (Այո, այո, Բեռլուսկոնին ոչ միշտ է եղել Իտալիայի վարչապետ)։ Սակայն հաջորդ օրը՝ սեպտեմբերի 26-ին ամեն ինչ փոխվեց։ Եվ պատճառն ամենևին էլ ֆուտբոլը չէ։
«Լացիոյի» հետ խաղին Բուֆոնը ներկայացավ մարզաշապիկով, որի վրա սև մարկերով գրված էր Boia chi molla, այսինքն բառացի թարգմանաբար նշանակում է «սրիկան նա է, ով նահանջում է»։ The Guardian-ը ավելի պարզ է թարգմանում՝ «մահ վախկոտներին»։ Իտալիայում այս կարգախոսն ընդունված է կապել նեոֆաշիզմի հետ, թեպետ, ըստ որոշ այլ կարծիքների, դրա արմատներն ավելի խորն են։
- Կա վարկած, ըստ որի այն հորինել են նեապոլիտանական թագավոր Ֆերդինանդ IV-ի հակառակորդները Պարթենոպյան Հանրապետության գոյության վերջին օրերին։
- Մեկ այլ վարկածի համաձայն, այն առաջին անգամ հնչել է այսպես կոչված «Միլանի հինգ օրերի» ժամանակ։ Դա ապստամբություն էր, որը դարձավ Իտալիայի միավորման համար մեծ պատերազմի մի մասը։
- Ըստ երրորդ վարկածի՝ արտահայտությունը ծնվել է Կապորետոյի ճակատամարտում, որը տեղի է ունեցել Առաջին աշխարհամարտի տարիներին իտալացի զինվորի բղավոցից հետո։
Միևնույն ժամանակ, հաստատ հայտնի է, որ 30-40-ականներին այն դարձել է ֆաշիստական շարժման գլխավոր կարգախոսներից մեկը. Օրինակ, Boia chi molla-ն Հանրապետական ազգային գվարդիայի 24-րդ գումարտակի նշանաբանն էր, որը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ճնշում էր դիմադրության ուժերը և պայքարում դաշնակիցների դեմ: Ավելին. 1957-ի օգոստոսին Մուսոլինիի հուղարկավորության ժամանակ հայտնվեցին Boia chi molla գրվածքով մեծ պաստառներ: 70-80-ական թվականներին կարգախոսն օգտագործվում էր Համալսարանի «Ազգային գործողությունների ճակատի» կամ FUAN-ի կողմից, որը մինչև այսօր գոյություն ունեցող աջակողմյան կազմակերպություն է։
«Ես նման բաների մասին տեղյակ չէի։ Պարզապես, ցանկանում էի ցույց տալ, որ մենք երբեք չենք հանձնվելու», – աղմուկից հետո արդարանում էր Բուֆոնը։ Իտալական ֆուտբոլի ֆեդերացիայի ղեկավարությանն այդ բացատրությունը չբավարարեց և Ջիջին տուգանվեց 5 միլիոն լիրայով (այսօրվա 2,5 հազար եվրո)։ Սակայն Բուֆոնը այս պատմությունով չսահմանափակվեց կամ ինչպես ժողովդրական խոսքն է ասում՝ «մրից դուրս չեկած ընկավ մրջուրը»։
00/01 մրցաշրջանի մեկնարկից առաջ Բուֆոնը որոշեց հրաժարվել դարպասապահի համար ավանդական «1» համարի մարզաշապիկից ու ընտրեց խորհրդավոր 88-ը։ Առաջին հայացքից՝ 88 թիվը Բուֆոնի հետ առնչություն չունի։ Այսինքն, ըստ տրամաբանության, «88» համարի մարզաշապիկը ընտրում են ֆուտբոլիստներ, որոնք հիմնականում ծնվել են 1988 թվականին, բայց Ջիջին ծնվել էր դրանից 10 տարի առաջ։ Չկարողանալով գտնել հարցի պատասխանը՝ Իտալիայում Բուֆոնի անունը կապեցին նացիստների հետ՝ երկրում 88 թվի հայտնի կիրառությունների պատճառով։ Իսկ քանի որ մոտ 1 տարի առաջ Ջիջին ընկել էր նմանատիպ պատմության մեջ, կապը նացիստական խմբավորումների հետ ավելի ակնհայտ էր դառնում փորձագետների համար։
90-ականներին չկար թվիթեր կամ այլ սոցհարթակ, որտեղ հնարավոր կլիներ բողոք բարձրացնել։ Այն ժամանակ (ինչպես նաև այսօր) Իտալիայում մեծ ուժ ունեին լրագրողներն ու ԶԼՄ-ները։ Նրանք հրեական համայնքի հետ հուժկու աղմուկ բարձրացրին։ Բուֆոնին պաշտպանելու համար նույնիսկ ստիպված եղավ ելույթ ունենալ նրա մայրը. «Որդուս նման սարսափելի մեղադրանքներ ներկայացնողները պետք է ամոթից հիմա գետինը մտնեն», – վրդովված հայտարարել էր հուսահատ տիկինը։
Ի վերջո, քննադատությունն այնքան անդադար էր ու այնքան շատ էր, որ Բուֆոնը ստիպված եղավ ասուլիս հրավիրել ու բացատրություն տալ «կպչուն» լրագրողներին։ Այդ ամռանը Ջիջին ապաքինվում էր վնասվածքից, ինչի պատճառով նա բաց էր թողել Եվրո-2000-ը։ Նրա խոսքով՝ 88 թիվը խորհրդանշում էր կայունություն։
«Ընտրեցի «88» համարը, որովհետև այն ինձ 4 գնդակ է հիշեցնում։ Բոլորը գիտեն՝ Իտալիայում առաջ գնալու համար պետք է լինես համարձակ ու պինդ լինես։ Այդ ունակություններն ինձ պետք կգան ազգային հավաքականում իմ տեղը վերականգնելու համար։ Ես մեծ սիրով կվերցնեի «00» համարը, սակայն Լիգայում ինձ ասացին որ նման թիվն ընդունելի չէ։ Ես սիրում եմ նաև «01»-ը, քանի որ «տխմարները Հազարդից» սերիալի մեքենայի պետհամարանիշն էր, սակայն դա էլ էր արգելված։ Չգիտեի «88»-ի տողատակային իմաստի մասին, այլապես չէի վերցնի այն։ Այս ամբողջ նացիստական կեղտը ինձ ցավ է պատճառում։ Եթե պետք է՝ իհարկե կփոխեմ խաղահամարս», – ասել է Բուֆոնը։ Ջիջին վերադարձավ իր նախկին՝ «77» համարին, որով անցկացրեց իր հերթական ցնցող մրցաշրջանն ու վաստակեց գերթանկարժեք տրանսֆերը «Յուվենտուս»։
Իտալիայի տարբեր անկյուններում հիմա տխրում են 34-35 տարեկան ֆուտբոլիստները, քանի որ նրանք ծվել են 1988 թվականին։ Հանկարծ, եթե, օրինակ, Ռուի Պատրիսիուն, Ֆրանչեսկո Աչերբին կամ Խուան Կուադրադոն ցանկանան բոլորին հիշեցնել իրենց ծննդյան տարեթիվը, նրանք ստիպված են լինելու անել դա որևէ այլ կերպ։ Ընդ որում, բողոքն այս պարագայում ոչ մի արդյունք չի տա, քանի որ նույնիսկ նման ալոգիկ և ականջից ձգած հիմնավորումների դեմ բողոքները մնում են անպատասխան։ 2-3 տարի առաջ Ա սերիայում որոշեցին, որ ֆուտբոլիստները ստիպված են կրել ավագի միանման թևկապ, մինչդեռ Ա սերիայում այդ թևկապները նույնքան ընդունված ու սիրված ավանդույթ էին, որքան Հայաստանում վարդավառի ժամանակ միմյանց ջրելը կամ Սուրբ Զատիկի օրը ձու ներկելը։ Բայց դե հիմա ինչ արած, այդպիսին են իտալացիները։ Մնում է՝ մի օր էլ քնից չարթնանան ու որոշեն, որ ֆուտբոլիստներն, օրինակ, իրավունք չունեն խաղի ժամանակ ջուր խմել, որովհետև դա էլ կարելի է կապել նացիզմի հետ (չէ՞ որ նացիստներն էլ են ջուր խմել)։
Ռոբերտ Գասպարյան
